A- MONTEFRA /6 Asi, por ex'ímpro; o xogo d'a- margar i lilla non desarrolla Dada raaís c'os músculos d'a perna conque s'afan os fíenos á andar de chinguilipé, e s'ácaso un pouco o tauí.o muscular ■ d'o brazo conque tiran a pedra; o d'ó peón, solo pode dar fbrza ó brazo; o d'a pelota fai do- -.' mar o corpo á l odol-os xeítos, desarrolla a axilidá y-a forza d'o brazo; o afurricamelos fai cavilar 6s nenos e. fainos correr,- ben, o' mesmo qu1 o fe\lo\ pro & billarda aumenta a forza d'o brazo que tea -o. pau n-a rcau, dá axil.dá ó co.rpo, cando hai chapaduras; ensiüá á sumar, des:arrolla a faculta de calcular distancias"'"á olio o faíse un xogo tqoí bárulleiro e ledo, pol-as moitas palabras que sé díu própeas d'él. . . Algús non iiaa d'estar conformes comígo, sr . miran solo 6s income'nientes. que -pode ■ ter, e parece que llesjDigo contestarme: é unxogo'nioi treidorJ.pois.aljiilarJa pódelle; sacar u'n "olio ó que xoga óu ó;, que pasan preto y-ademaís rómpense moitos vidros; pro eu digó.qu'estes incomenientes njn son tan grandes com* os que ten o cabalciro, o churro pico taina, a la una andaba lamula o outros que non teñen niocunha ventax'a, e poiendeixar á calque ra nena- derreado. Pro deixareirae d'estaa lerias; direi como se xogaba á t illarda n-o raeu tempo. Todol-os que sepan lér est^ articolo, saben qu'a billarda, q ue n'outros sitios se chama lamen esiornela,. 6 un pau pequeño, aguzado pol-as düas puntas. Pra xogaU. hai pol-o menos dúas maneiras difrentes: o . direilo e. o renrén., _ . Pra xogar o direilo, fan brincar a billarda pegándolle n-a punta c'un pau, o ¡mían, e logo, cando está n-a aire, vólvenll'a dar c'o mesmo pau n-o médeo ou donde cadra, pra guíndala mais ou menoíi lonxe. Desde donde cai, tira un d'os quo escardan, pra ver si bate n-o pau qu1 está deitado sobre d'unha raya d'ó mesmo largo qu'él, n-o si üo donde se lie deu á billarda; si ll'abnte, o que xog&perde a mau\ quer dicir, que xoga o outro j-él escarda} sínon ll'abate, enton alí donde. cai vólvesell'a dar outro pau com'o pirmeiro e pidopse tantos paus como númarode medidas, d'a largura d'o palan, haxadesd'a raya hastr'a billarcia. Dleste xeito- van sumando mais ou. menos grandes partida?, e acabas'o xogo candó uri á'os xogadores chegá o númaro copvid'ó' prensípeo. v " Esta manei.ra . de xogar ten. somellanza 0*08 xogos d'ps gobernantes. ^Dicén-os nenos o prencípeo: todal-as sondíciós; esto é como quen di, o porgramafco Gobernó Dicen logo; haza -pau gue non haeca todo', vale, e queren dícir co-esto que.s'a billarda pasou un pouquiño d'a raía, por pouco que seña, o que xoga perde; pprqu'o outro * ten di:*eito á tirar dend1 aií e dall* ó pau co-a mesma mau. Esto tamen me fai acordar dl os miinist.ros, porque s'hai pau válelles a d'eles, e sinou-o hai tamén, porque,. como has- tra cando can teñen-o arte d'os gatos, semprellesval'a ha-xa pau que non hacca, porque, como din os meus peisanos, son todos lobos d' ■ un ha carnada. . Hai chapaduras,' & outra d'as condicios, ■ que quer dicir que se pode coDer'a billarda. co-a pucha, ou corao padre,.. antes., de. chegar o. tarren. N-es't.o lamen hay pouco que cavilar pra vel-a somellanza. Hai chapaduras, ¡Avo Mariaí esta é a úneca condición percisa d'os gobernantes, e, ¡coidado si saben. chapar bení non, n-eso non selles'pode neg'ar'a habilidá.^Por eso á somellanza d'os que xdgan.'á billarda, .sempre teñen a mau por gánala pol-a chapacfura • . '. A escardar pardillos. .Esto dicel¡el-o que- cólica piante que teñen que collei-a billarda. O- . mesmo qu'os . Deputados, que dempois d'escar-' • ■ ü aréis' pya'conel-os votos,, asi, que^/Zcíí 'q, rnaiir "■.. '■'■, dínlles a aquel cs'boh- qden '¿óg'abab:' agora' amiguiños,.^ escardar vosoutrqs, qu'eu quedeí can- rasado e tócame tirarvos á codillo. Pol-o menos- - co-algus Depurados de Galicia asi pasa, O qu1 a embarca perd'a mau e vaipor e¡a~ Esta condición d'o xogo: parecéque cadra prefeutamente pra facer d'ela únha senléncea, que deben adeprender de mamoria todol.-os que, tendo aqni n-a terrina algunha maneira de viviranque seña con traballo, deixan-o chau dondenaceron e van buscar n-o tarreu americano unha fortuna qu'6 chegar alá convirtes'en iristeilusión, en angustiosos traba! los, en penosas enfermedás e moitas, pro moitos vece?, o que atopan aló é a morte. Por eso moitos coitadiños d'os qu'embarcan, perden a muu e van por ela. Non vale d'a rastr eirá: quere dicir qu'a billarda hai que dar lie nr o aire, e non n-o t arreu. Esta é unh^ condición que non se pode apricar 6s que mandan, porque teño adeprendido que,. . ; pra chegar a ser nienistro ou alto presonaxe n-a poli teca, hai cuase sempre qu'arrastrarse- _:V moito. Xuzgo pol-o que vexo: pol-o demais, xa. V^f: sei que no?i se collen troiias á bragas eiiccoi- .-' las. Ademáis xa sesabequ'os gobernantes dan- \\ •;»>■ lia n o aire hastí'6 mesmo pais, a vista de tod'o- • " . mundo. ', . • ' ' • , • Sempre que 'se 'piden .tantos íaai.que dicir pau- v/f pjido, e cand'o' que. xoga mide mal'c'o pau, chá- v; maulle rañoso'. Esta raña lamen' a fan moitos-; ••,. '.' que están encargados dé medir n-o tarreu ' d'o- -;; persupueslo. - - ; _ ■' ^.'.^; Moíto mais poidera dícirse; pro fáíseme xa/' ^ grand' o articolo., - O renrén non ten lances: faisé un circo n-a .^Jf^ térra, tira un a billarda. á. doud'a poida votar' c'un pau que se lie dá n-o áire e dempois tenquecoidar o qu'a tira de" que non lia metan Ij&M drento d'o circo desde donde caíu. Vana sopa., ¿vj^ rando d'el déndolle tres paus com'p que xoga b-'^^MÍ dereito, e toda a habilidá.d'o qu'a escarda consiste en metel-a billarda antes de qu'o outrO' poida tapal-o circo. ftlÉfi